HABER MERKEZİ
Yıldız isimleri, insanların keşfetmelerine yardımcı olan bir sisteme sahiptir ve merak uyandıran unsurlardan biridir. Hepimiz bir gece gökyüzüne baktık ve onların nasıl isimlendirildiklerine dair kafa yorduk. Onları tanıdık şekillere benzettik ve çoğu zaman hayran kaldık.
Yıldızlar, sonsuz evrenin ışıltılı noktaları olarak tarih boyunca insanlığın hayal gücünü harekete geçirmiştir. Yıldız isimleri ise tarih boyunca farklı medeniyetler ve kültürler tarafından verildiği için bizlere adeta bir zaman çizelgesi imkanı sunmuştur.
Yıldız isimleri pek çok farklı özelliğe göre verilse de genellikle yıldızların parlaklık dereceleri, konumları ya da şekillerine göre adlandırıldı. Antik çağlardan beri yani Mayalar, Babiller, Mısırlılar, İranlılar ve Yunanlılar gibi göksel çalışma sistemlerini ilk geliştiren uygarlıklardan itibaren insanlar yıldızları bu unsurlara göre adlandırmaya başladı. Örneğin Yunanlılar, yıldızları inandıkları tanrıların isimleri ile adlandırdı. Roma İmparatorluğu döneminde ise yıldız isimleri Latince olacak şekilde verildi.
Günümüzde ise genelde Batı kaynaklı isimler veriliyor ve “Bayer” isimli uluslararası bir sistemden faydalanılıyor. Bu sistemde her yıldızın bir ismi ve bir harf ile başlayan harf-kod numarası bulunuyor. Bu kod numarası, yıldızın parlaklığına göre atanıyor. Örneğin birazdan bahsedeceğimiz en parlak yıldız Sirius, Alpha Canis Majoris olarak adlandırılıyor.
Ancak tüm yıldız isimleri yalnızca Batılı kaynaklardan gelmiyor. Birçok kültürde olduğu gibi yıldızlar halk efsanelerine veya hikayelere göre isimlendiriliyor. Örneğin Kuzey Yıldızı (Polaris) birçok kültürde yön bulmak için kullanılıyor ve bu yüzden birçok dilde farklı isimlerle anılıyor. Antik Yunanlılar ona Kuzey Işıkları diyordu, Vikingler ise “Odin’in Gözü” demeyi tercih ediyordu. Türkiye’de ise siz onu Kutup Yıldızı olarak biliyor olabilirsiniz.
Bunların yanı sıra yıldızlar hakkında türeyen efsaneler de birbirine benzerlik gösteriyor. Örneğin birçok kültürde yıldızlar ölümsüzlüğü simgeliyor. Eski Mısırlılar, yıldızları tanrının gözü olarak görürken, Hindular; yıldızların tanrıların kutsal ışıkları olduğunu düşünüyordu.
En ünlü yıldız isimleri
Polaris: Yukarıda bahsettiğimiz ve “Kuzey Yıldızı” olarak bilinen Polaris, Kuzey kutbundaki yakın konumu sebebi ile yön bulmakta sıklıkla kullanılıyor. Gökyüzünün en parlak 45. yıldızıdır bu nedenle Dünya’dan rahatlıkla görüntülenebilir. Kendisi aynı zamanda bir yol göstericidir çünkü tarih boyunca haritaların tasarlanmasında önemli rol oynamıştır.
Sirius: En parlak yıldızlardan biridir ve “Canis Major” takım yıldızının en parlak üyesidir. İsmi Yunanca “seirios” kelimesinden gelir ve “kavrulmuş, yanan” anlamında kullanılır. Gökyüzünde bu kadar parlak olmasının sebebi parlaklığın ve uzaklığının birleşmesidir. Dünya’nın en yakın komşularından biridir ve bize yaklaşmaya devam ediyor.
Betelgeuse: Gökyüzündeki en parlak 10. yıldızdır ve Güneş’ten 13.000 kat daha parlaktır. Adı “güçlü olanın kolu” anlamına gelen Arapça bir kelime olan “Yad-Al-Jauza”da yani “Orion’un Eli” anlamına geliyor. Gökyüzündeki parlaklığının yanı sıra büyüklüğü ile de anılıyor. Onunla ilgili en heyecan verici bilgi ise bir gün süpernovaya dönüşeceği ve insanların görebileceği en muhteşem olay olacağı. Yani betelgeuse yaşlandıkça genişlediği için çok büyük ve bir gün patlayacak. Bu yıldızın ölümü gerçekleştiğinde ise gökyüzündeki en parlak nesneyi görmek mümkün olacak. Ancak bunun ne zaman gerçekleşeceği henüz bilinmiyor.
Vega: Adı Arapça’da yerleştirilen ya da dikilen anlamına geliyor ve gece gökyüzündeki en parlak beşinci yıldız olarak kendini gösteriyor. Güneş’e kıyasla daha genç ancak daha sıcak bir yıldız. Beyaz cüce bir yıldız olarak nitelendiriliyor ve Güneş dışında fotoğrafı çekilen ilk yıldız olarak da biliniyor.
Rigel: Orion takım yıldızının bir parçasıdır ve en parlak mavi yıldızlardan biridir. Gece gökyüzündeki en parlak 7. yıldızdır. Adeta mavi bir süperdev gibi görünür. Arapça bir isimdir ve Arapça kökenlidir.
Capella: Gökyüzündeki en parlak 6. yıldızdır. İsmi Latince’de “küçük dişi keçi” anlamına gelir. Birçok eski kültür tarafından haritalanmış, sarı ve dev bir yıldızdır. Auriga takım yıldızının en parlak üyesidir
Alpha Centauri Sistemi: Toliman olarak da bilinen bu yıldız güney takım yıldızında bulunan en parlak yıldız olmasının yanı sıra gece gökyüzündeki en parlak üçüncü yıldızdır. Ayrıca Dünya’ya en yakın yıldız sistemidir. Çok yıldızlıdır ve bir dizi beyaz cüceden oluşur.
Pleides: Yedi Kızkardeş, Messier 45 ya da M45 olarak da bilinen Pleides, çıplak gözle en çok görülen yıldızdır. Dünya’ya en yakın yıldız kümelerinden biridir ve Güneş’ten 440 ışık yılı uzaklıktadır. Dünya’da birçok farklı kültürde anlamlara sahiptir ancak Antik Yunan, Kızılderililer ve İncil için önemli bir semboldür.
Antares: Kırmızı bir süperdev olarak gece gökyüzünde görülen en parlak yıldızlardan biridir. Mars’a benzediği için Mars’a rakip anlamına gelen Yunanca Ares isminden esinlenmiştir. Konumu ise hayali bir çizgi olan ekliptiğe yakındır. Güneş’ten 10.000 kat daha parlaktır ve çap olarak 850 kat daha büyüktür.
Canopus: Alpha Carinae olarak da bilinen beyaz dev, gece gökyüzündeki en parlak ikinci yıldızdır. Adını ise İlyada’daki Sparta kralı Menelaus’un gezgini olan mitolojik Canopus’tan almıştır. Yaşlı adamın yıldızı olarak biliniyordu ve MS 724’te astronom Yi Xing tarafından haritalandı. Polaris ile birlikte yön bulmak için kullanılan ana yıldızlardan biri olarak da dikkat çekiyor.
