Toplum olarak kendi ahlaki değerlerimizi oturtmakta çok zorlanıyoruz. Dinin emrettiği namaz kıl, oruç tut, hacca git, zekat ver, kurban kes farzlarını gayet yerine getiriyoruz. Kelime-i şehadat dilimizden düşmüyor ancak gel gelelim dinin sosyolojik boyutuna? O zaman toplu olarak sınıfta kalıyoruz.
Sanki toplumda uyanık olmak, çıkarcı olmak, patavatsız konuşmak, açığını kollamak, sistemin açığını bulmak, vergiden kaçma yolları bulmak, günümüzde pandemi yasaklarından kaçma yolları bulmak marifetmiş gibi bir hava var. Bir şeyin yanlış olduğunu herkes aynı şeyi yaptığında toplum yaşanabilir bir yer olur mu? Bu soruya verdiğimiz cevaptan anlayabiliriz ve aynı şekilde toplumun büyük bir kısmı bir yanlışı yapıyorsa yine o olguyu doğru yapmaz.
Ahlakın psikolojik de bir boyutu var tabi ki; başkalarını kırmamaya çalışmak, iyi kalpli olmak, hak yememek gibi. Tabi ki muhalif bir beyin hemen ‘ama onlar yapıyor.’ diyecektir, zaten iyi ahlaklı olmak, her şey yolunda olmadığında da doğru olanı yapmak değil mi?
Ahlaki değerlerin büyük bir kısmı çocuklukta oturur ve yetişkinlikte son halini alır.
Kohlberg diye bir psikolog var,kendisi ahlaki gelişim kuramının yaratıcısı. Kuramını üç dönem ve altı aşamadan oluşturur.
1.dönem gelenek öncesi
1.aşama ceza ve itaat eğilimi, bu dönemde çocuk otorite ve cezadan korkar. Yalnızca hatanın fiziksel boyuna bakar.
2.aşama ise saf çıkarcı eğilim, bu aşamada çocuk karşılıklılık bekler, bana bir şey yap ben de yapayım gibi.
2. dönem geleneksel dönem
1.aşama kişiler arası uyum eğilimi, bu aşamada çocuk bulunduğu arkadaş grubu gibi davranır, iyi çocuk olma eğilimi vardır.
2. aşama kanun ve düzen eğilimi, bu aşamadaki çocuk kurallar ve kanunlara göre hareket eder.
3.dönem gelenek sonrası dönem
1.aşama sosyal sözleşme eğilimi, bu aşamada çocuk temel hak ve özgürlükleri göz önünde bulunduran kurallara ve kanunlara önem gösterir.
2.aşama evrensel ahlak ilkeleri eğilimi, bu aşamada çocuk insan hakları, eşitlik, adalet ilkelerine göre davranır.
MÜKEMMEL DEĞİL İYİ İNSAN YETİŞTİRMEYİ HEDEFLEYİN.
DOĞAN CÜCELOĞLU
Sen bizim suretimize değil ahlakımıza bak.
Mevlana
