HABER MERKEZİ
Yaşamı
Hasan Âli Yücel, 17 Aralık 1897’de İstanbul’da doğdu. Baba tarafından Posta Nazırı Göreleli Hasan Ali Efendi’nin, anne tarafından ise Japon sularında batan Ertuğrul Fırkateyni süvarisi deniz Albay Ali Bey’in torunudur. Babası Ali Rıza Bey, annesi Neyyire Hanım’dır. Eğitim yaşamını sırasıyla Mekteb-i Osmânî, Vefâ İdâdîsi, Cağaloğlu Darülmuallimîn-i Aliyye (yüksek öğretmen okulu) okullarında sürdürdü. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Felsefe Bölümü’nü bitirdi ve 19 Aralık 1922’de öğretmenliğe başladı. 12 Temmuz 1932 tarihinde Türk Dili Tetkik Cemiyeti’nin kurulmasıyla Hasan Âli Yücel etimoloji kolu başkanlığına getirildi. 1935 yılında Cumhuriyet Halk Partisi’nden İzmir milletvekili olarak meclise girdi ve art arda dört dönem milletvekilliği yaptı. Oğlu şâir Can Yücel, babası için “Hayatta ben en çok babamı sevdim” başlıklı bir şiir yazmıştır.
Bakanlık dönemi
28 Aralık 1938’de Hasan Âli Yücel, 2’nci Celal Bayar hükûmetinde Millî Eğitim Bakanlığı’na getirildi. Üniversite reformu (Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi’nin kurulması, Yüksek Mühendis Okulu’nun İTÜ’ye dönüştürülmesi ve Ankara Tıp Fakültesi’nin kurulması), Köy Enstitüleri’nin kurulması,[4] dünya klasiklerinin Türkçeye çevrilmesi ve ilk resmî ve telifli Türkçe ansiklopedi olan İnönü Ansiklopedisi’nin ön çalışmaları, hep onun bakanlığı döneminde gerçekleşmiştir. 1942 yılında kendisine bir suikast girişimi düzenlenmiştir. 20 Mayıs 1940’ta Devlet Konservatuarı’nın kurulması, Türkiye’nin UNESCO’ya girişi onun çabaları sonucunda olmuştur. Dört yıllık çabaları sonucunda 25 Haziran 1946’da Üniversiteler Yasası çıkartılmıştır. “Bu yasayla, yükseköğretim kurumlarının bakanlıkla olan “sıkı bağı” önemli ölçüde gevşetilip mevcut kuruluşlar yapısal bir bütünlüğe kavuşturularak üniversiteye organik bir karakter kazandırılmıştır. Bu yasanın getirdiği bir başka sonuç ise “dışarıdan gerilim” yerine “içeriden denetim”in getirilmiş olmasıdır. Ankara Üniversitesi de bu yasanın sonucu olarak kurulmuştur.”
Son yılları: 5 Ağustos 1946’da 7 yıl 5 ay sürdürdüğü bakanlık görevinden istifa ettikten sonra gazetecilik görevine geri döner; Ulus’ta yazılar yayınlar, 21 Kasım 1950’de, söz konuşu gazeteyle ilişkisi bozulunca, Cumhuriyet Halk Partisi’nden de ayrılır, politik hayatını noktalar. 1950-1960 arası yıllarda Cumhuriyet gazetesinde “Köşemden” başlığı altında yazılar yazar, yurtdışı gezilere çıkar; Kıbrıs ve İngiltere gezilerinden sonra izlenimlerini, düşüncelerini Kıbrıs Mektupları ve İngiltere Mektupları adıyla yayınlar. Bir süre İş Bankası Yayın İşlerini yönetir, 1960’ta bu görevini bırakır.
Ölümü: Hasan Ali Yücel; 26 Şubat 1961 sabahı, İstanbul’da misafir olarak kaldığı Prof.Dr. Tevfik Sağlam’ın evinde enfarktüs’ten vefat eder. Cenazesi, 3 Temmuz 1943’te açılışını yaptığı İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi Îç Hastalıkları Kliniği’nden alınarak Ankara’ya getirilir. Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi’nde katafalka ko: nulur ve 2 Mart’ta büyük bir törenle Cebeci Asri Mezarlığı’nda toprağa verilir. Ölümünden sonra Giresun’un Görele ilçesinde adına “Hasan Âli Yücel Kültür Merkezi” kurulmuştur. İstanbul Üniversitesi’nin eğitim fakültesi de “Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi” adıyla kurulmuştur.
Bazı eserleri:
1929: Sûrî ve Tatbikî Mantık, 1932: Goethe: Bir Dehanın Romanı, 1936: Fransa’da Kültür İşleri, 1938: Türkiye’de Ortaöğretim, 1947: Davam, 1950: Hasan Âli Yücel’in Açtığı Davalar ve Neticeleri, 1952: Mantık Dersleri, 1956: İyi Vatandaş İyi İnsan, 1957: Edebiyat Tarihimizden, 1958: İngiltere Mektupları, 1960: Hürriyet Gene Hürriyet cilt 1, 1961: Allah Bir, 1964: Hürriyet Gene Hürriyet cilt 2, 1970: Atatürk(Salih Omurtak ile), 1974: Kültür Üzerine Düşünceler, 1990: Geçtiğim Günlerden, 1998: Hürriyet Gene Hürriyet cilt 3, 1998: Pazartesi Konuşmaları, 1998: Dinle Benden.
Hakkında yazılan kitaplar:
1998: Mustafa Çıkar, Hasan Âli Yücel ve Türk Kültür Reformu, Ankara, İş Bankası Kültür Yayınları, 2000: Şinasi Sönmez, Eğitimde ve Siyasette Hasan Âli Yücel, Ankara, Kültür Bakanlığı Yayınları, 2001: Celâl Şengör, Hasan-Âli Yücel ve Türk Aydınlanması, 2007: Alev Coşkun, Hasan Âli Yücel-Aydınlanma Devrimcisi, Ankara, Cumhuriyet Kitapları, 2009: Mehmet Başaran, Öğretmenim Hasan Âli Yücel, Ankara, İş Bankası Kültür Yayınları, 2021: Tanıl Bora, Hasan Âli Yücel, İstanbul, İletişim Yayınları
