HABER MERKEZİ
Döner ya da döner kebap, içyağı ve yöresel baharatlarla iyice terbiyelenmiş ve dövülmüş et parçalarının, bir şişin üzerine geçirilerek, dik bir şekilde asıldıkları odun ateşi karşısında pişirildiği, Türk mutfağına özgü bir yemek.
Osmanlı İmparatorluğu’nda keşfedilen dönerin tarihi 17. yüzyıla kadar uzanmaktadır. Yapılan ilk dönerlerde, baharatlı et dilimleri cağ kebabındaki gibi yatay bir şişe geçirildi. Dikey şişte döner yapımı ise 1850’li yıllardan sonra başlamıştır. Türkiye’nin Bursa şehri genellikle dikey şişte yapılan döner kebabın doğum yeri olarak kabul edilir. Yavuz İskenderoğlu’na göre, dedesi İskender Efendi dikey şişe geçirilmiş döner kebabın mucididir. İskender Efendi çocukken babasının restoranında pişirilen kuzuları yatay değil de dikey şişe geçirmeyi akıl etmiştir. Dikey kebap başarılı olmuş ve yıllar sonra döner kebap olarak bilinmeye başlamıştır. Bununla beraber, 1830’lu yıllarda Kastamonulu Hamdi Usta da dikey döner kebabı icat ettiğine dair söylentiler vardır.
Dönerin Arap mutfağındaki benzeri savurma olarak adlandırılır. 1930’lu yıllardan beri farklı kıtalarda da yapılan savurma, o zamandan beri Meksika’da Lübnanlı göçmenler tarafından satılmaktadır. Dönerin Yunanistan’a 1920’li yıllardaki nüfus mübadelesi ile beraber geldiği düşünülmektedir. Zamanla Yunanistan’da döner, gyrios adıyla satılmaya başlamıştır.
Döner kebap İstanbul’da popülerleşmeye başlaması icadından yaklaşık 100 yıl sonra olmuştur. Dönerin İstanbul’da popülerleşmesi büyük ölçüde Beyti Güler’in İstanbul’da döner restoranı açmasıyla gerçekleşti. 1945’te açılan restoran kısa sürede gazeteciler tarafından keşfedildi. Gazetecilerin restoranı keşfetmesiyle beraber restoran krallara, başbakanlara, film yıldızlarına ve ünlülere döner ve diğer kebap yemeklerini servis etmeye başladı. Döner, 1965’li yıllardan beri İstanbul’da sandviç formunda satılmaktadır.
Döner kebabın dünya genelinde sandviç formunda bir “fast food” olarak satılması 20. yüzyılın sonlarında başladı. Londra’daki ilk döner kebapçısı 1966 yılında, diğer büyük şehirlerdeki kebapçılar ise 1970’li yılların sonlarında açılmaya başladı. Bununla beraber gyros 1971’de Yunanistan ve New York’ta popülerdi. Döner’in Yunan-Kanada versiyonu olan donair 1972’de keşfedildi. Kısa sürede Halifax şehrinin ulusal yemeği haline gelen donair, ülke çapında yayıldı. 1960’lı yıllarda savurmadan türeyen taco al pastor Meksika’da yaygınlaştı.[9] 19. yüzyıl Osmanlısında icat edilen döner, Arap şavurmasına, Yunan girosuna ve Meksika’nın taco al pastoruna ilham olmuştur.
Hatay’ın Antakya ilçesinde yapılan dönerin içerisinde turşu, sarımsaklı mayonez, kızarmış patates, tavuk/et döner vardır. Onu diğer dönerlerden ayıran özelliği ekmeğinin ultra ince olup domatesli bir sosla ıslatılıp ızgarada işletilmesidir.
