KÜTÜPHANE
Kütüphaneler kitapların bulunduğu yerlerdir. Kütüphaneler okuma yerleridir. Kütüphaneler okuma alışkanlıklarının kazanıldığı yerlerdir. Kütüphaneler araştırma yerleridir. Kütüphaneler bilgi edinme yerleridir. Kütüphaneler kitapseverlerin buluşma mekanlarıdır.
Bugün her ilde, her ilçede hatta neredeyse her okulda bir kütüphane bulunmaktadır. Kimi yerlerde gezici kütüphaneler bile mevcuttur. Artık kitaba ulaşmak daha kolay hale geldi.
Ancak bir tehlike söz konusudur. O da kütüphanelerin sadece ders çalışılan yerlere dönüşmesidir. Yani ortaokul ve lise öğrencileri için etüt merkezlerine dönüşüyorlar. Kitap okumaya veya araştırma yapmaya gelecek olanlara yer kalmıyor. Bu da doğal olarak o yeri kütüphane olmaktan uzaklaştırıyor.
Kütüphaneler yüzyıllardır bilgi kaynaklarını ve kültürel mirasımızı koruyan, nesilden nesile aktaran ve insanların kullanımına sunarak bilgiye ulaşımı kolaylaştıran bir köprü görevi üstlenmişlerdir. Halk kütüphaneleri; dil, din, milliyet, cinsiyet, yaş, eğitim, kültür, sosyo-ekonomik düzey ve politik görüş farkı gözetmeden, toplumun ekonomik, sosyal, teknik ve kültürel gelişimine yardımcı olan önemli alt-yapı kurumlarıdır.
Kütüphaneleri, vatandaşlarımızın hayatına dokunan her türlü edebi, kültürel, sanatsal ve sosyal etkinliğin gerçekleştirildiği merkezler olarak görmek gerekir. Burada özellikle Kütüphane Müdürlerine büyük görevler düşüyor. Bu işe meyilli Kütüphane Müdürleri kütüphaneleri daha aktif hale getiriyorlar. Bunun örneklerini görüyoruz. Okullarla, yazarlarla, şairlerle iyi diyalog kuran kütüphane ve yöneticileri kültür ve edebiyat alanında çok güzel etkinlikler tertip ediyorlar.
***
KÜTÜPHANENİN TAHSİL HAYATINDAKİ EHEMMİYETİ
“Meşakkatsizce kütüphaneden istifade etmeksizin ilmî bir tahsil imkânsızdır. Yalnız kütüphane vasıtasile ilmimizin büyük mütefekkirlerini ve araştırıcılarını iyice öğrenebiliriz, yalnız kütüphane bize, her zaman, ilmî meselelerin ne kadar şumullü ve ilmî neticelerin ne büyük münakaşalardan sonra elde edilmiş olduğunu gösterir. Kim ilmî bir kütüphanede ciddî olarak çalışmağa başlarsa daha müsbet neticeler elde etmek suretile müteşekkir kalacak ve mütevazi olacaktır. İyi kitaplar bütün hayat boyunca bize en iyi arkadaş olurlar.
Kitapların dışarı alınmasına müsaade edilir. Talebeler de hüviyet varakalarını bırakmak suretile kitap alabilirler. Bu vaziyetlerde kütüphane nizamına kat’i olarak riayet edilmek lâzımgelmektedir. Her alınan kitap en geç bir ay içinde geri verilmelidir. Kütüphaneden alınan kitapların içine işaret koymak veya not yazmak tabiatile memnudur.
Kütüphaneye gelen talebelere her zaman kitaplar hakkında memnuniyetle izahat verilir. Yalnız mutad imtihan kitaplarını ezberlemekle iktifa edenler üniversite tahsilinin gaye ve manasını kat’iyyen anlamamış demektir. Hüküm ve karar vermeğe kabiliyetli olmak isteyenler başkalarının da fikirlerini bilmek, birçok müellifleri okumak, tenkit edici bir gözle tetkiki öğrenmek mecburiyetindedirler. İlmî çalışmak ve yazmak isteyenler kitapları ve mecmuaları iyi bir surette kullanmağı bilmelidir; çok okumalı, bu okudukları arasından en mühimlerini seçmeği öğrenmelidir. Kütüphanenin kitap ve mecmualarının kapısı ilme susamış olanlara açıktır; fakat çalışmak bizzat ve müstakil bir şekilde olur!
Tabiidir ki Avrupanın büyük lisanlarının ilmî eserlerini okumadan hiç bir ilimde, ileri gitmek mümkün değildir. Üniversite tahsili sırasında bir lisanı öğrenmeğe çalışan bir talebe umumiyet itibarile geç kalmış demektir. En az iki Avrupa dilindeki eserleri okuyabilecek derecede bu lisanlara vâkıf olmıyanlar iktisat tahsiline başlamamalıdır. İyi lisan bilerek gelen talebeler tahsillerinin ilk yılında mesleğimizin klâsiklerini okuyabilecekler ve ikinci yıllarında da kütüphanemizin bütün zenginliği onların emirlerine âmade bulunacaktır. Bu gibi okuyucular daima büyük bir memnuniyetle karşılanacaklardır.” (Prof. Gerhard Kessler, İstanbul Üniversitesi İçtimaiyat Profesörü ve İktisat ve İçtimaiyat Enstitüsü Müdürü, Yücel Aylık Sanat ve Fikir Mecmuası, 1 nci Teşrin (Ekim) 1941 Sayı: 80)
***
Kütüphanelerimiz artık yalnızca bilgi kaynaklarının korunduğu ve ödünç verildiği yerler olmaktan çıkarılarak; bilginin üretildiği, deneyimlendiği ve toplumun sosyalleştiği çağdaş alanlar haline dönüştürülmektedir.
Günümüzde AVM Kütüphaneleri, Bebek ve Çocuk Kütüphaneleri, İhtisas Kütüphaneleri, Gezici Kütüphaneler, Gar Kütüphaneleri, Adalet Halk Kütüphaneleri, Havalimanı Kütüphaneleri de faaliyettedir.
AVM Kütüphaneleri
Günümüzde kent kültürü ile tüketicinin buluştuğu mekânlar olan alışveriş merkezleri (AVM) artık günümüzde alışverişin ötesinde, tüketim toplumunun yeni kentsel mekânı olarak giderek daha çok sosyal ve eğlence ihtiyaçlarının karşılanıp bu şekilde vakit geçirilebilen mekânların bir arada bulunduğu yer haline gelmiştir. Bu mekanlarda AVM Kütüphaneleri açılmaktadır. AVM’leri kullanan vatandaşlarımız için aileleri ile birlikte keyifli vakit geçirebileceği alanlar kazandırılmaktadır. Kütüphaneler ile AVM’lerde yer alan işletmeler ile iş birliği yapılarak çeşitli kültürel faaliyetler gerçekleştirilebilmektedir.
*
Bebek ve Çocuk Kütüphaneleri
Okul öncesi dönemde olan çocuklar ile onlara eşlik eden ebeveynler ve diğer aile fertleri için düşünülmüş kütüphanelerdir. Bebek ve Çocuk kütüphanelerinin temel amacı okuma kültürü ve alışkanlığının erken çocukluk döneminde kazandırılmasıdır. Bebeklerin görsel okuma dönemlerinde faydalanacakları oyuncaklar, dokunmatik kitap ve kitap dışı materyaller, bebeklerin güvenli ve temiz bir ortamda akranları ile emekler veya oynarken, ebeveynlerinin onların yanı başında hoşça vakit geçirip sosyalleşebilecekleri bir ortam sunmaktadır. Kütüphane bünyesinde etkileşimli okuma için masal köşesi, oyun alanları, çok amaçlı etkinlik alanı, bebek bakım odaları, WC, bebek arabaları için alan gibi pek çok detay düşünülmüştür. Bebek kütüphaneleri; bebeklerin kitapla tanışmalarını ve ilerleyen yaşlarında ve hatta ömür boyu aktif birer kitap dostu-kütüphane kullanıcısı olmalarını katkı sağlamaktadır.
*
İhtisas Kütüphaneleri
Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü bünyesinde ihtisas kütüphaneleri olarak; Edebiyat Müze Kütüphaneleri, Sanat Kütüphaneleri, Bilimler Tarihi Kütüphanesi ve Tasavvuf Kültürü ve Edebiyatı kütüphanesi bulunmaktadır.
*
Gezici Kütüphaneler
Yerleşik kütüphane hizmetlerinden yararlanamayan kullanıcılara, ihtiyaç duydukları materyali, içi modern kütüphane amaçlarına göre tasarlanmış taşıtlar aracılığıyla hizmet götüren halk kütüphanesi hizmet birimleridir. Gezici kütüphane araçlarında ortalama 2 bin adedin üzerinde ve her kesime uygun güncel kitap koleksiyonu bulunmakta olup, söz konusu eserler belirli aralıklarla değişmektedir. 2022 yılı itibarıyla 64 ilde gezici kütüphane sunulmaktadır. Dünya genelinde kara taşıtları ile yapılan gezici kütüphane hizmetleri, İsveç’te gemiyle, Fransa’da trenlerle, Norveç’te hem deniz hem karayolu taşıtlarıyla, Sovyetler’de ise posta yoluyla verilmiştir. Ülkemizde de köylere merkeple kitap taşıdığı için halk arasında “Eşekli Kütüphaneci” olarak ünlenen kütüphane memuru Mustafa Güzelgöz, 1960’lı yıllarda Ürgüp’te, kütüphane hizmetlerinden yararlanamayan 35 köye, yük hayvanları aracılığıyla kitap götürmüş ve 1963’te Amerikan Barış Gönüllüleri Derneği’nin İnsanlığa Hizmet Ödülü’ne layık görülmüştür.
*
Gar Kütüphaneleri
Gar Kütüphaneleri sayesinde; her halk kütüphanesinde olduğu gibi her yaş grubuna uygun çeşitli kitap, dergi gibi materyaller kullanıcı hizmetine sunulmakta, kütüphaneler ile garda yer alan işletmeler ile iş birliği yapılarak çeşitli kültürel faaliyetler gerçekleştirilmektedir.
*
Adalet Halk Kütüphaneleri
Adalet Bakanlığına bağlı ülke genelinde 300’den fazla ceza infaz kurumu bulunmakta olup bunların bazıları kampüs şeklinde yapılandırılmıştır. Buralarda açılmış olan kütüphaneler, Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğüne bağlı olarak hizmet vermektedirler.
*
Havalimanı Kütüphaneleri
Havalimanı Kütüphaneleri, havalimanı çalışanları ve yolcularının kütüphane hizmetleri ihtiyacını karşılamaktadır. Bu kütüphaneler il halk kütüphanelerine bağlı şube kütüphanesi olarak hizmet vermektedirler.
