Hazırlayan: M. Adil ÇETİN
Araştırmacı-Yazar
İLESAM Hatay İl Temsilcisi
adilcetin1@gmail.com
Doğu Karadeniz gezimizin yedinci durağı Gürcistan’ın Batum şehrindeyiz.
19. yüzyılın başlarından itibaren Gürcistan toprakları Rusya İmparatorluğu tarafından ele geçirilmeye başlanmış ve Ruslar yavaş yavaş Acara‘ya doğru yaklaşmıştır.
Şubat 1921’de Sovyet Rusya Gürcistan‘a karşı savaş faaliyetlerine girişti. Ruslar ağır bastı ve 25 Şubat 1921 tarihinde Rus ordusu Tiflis‘e girdi.
Ankara Hükûmeti, Rusya ile Gürcistan arasında devam eden çatışmaları fırsat bilip bu durumdan yararlandı ve Gürcistan hakimiyetindeki Artvin ve Ardahan‘a savaş yapmadan girdi. Bolşevikler karşısında tutunamayan Gürcistan hükûmeti, Ankara’daki elçileri Simon Mdivani’yi görevlendirerek Batum, Ahıska ve Ahılkelek’in Ankara Hükûmeti tarafından işgali talebini 8 Mart 1921’de sundu. Bunun üzerine Türk güçleri 10 Mart 1921’de Acara‘nın Hulo ve Keda yöresine girmesinin akabinde 11 Mart’ta da Batum’a girmeye başladı. Bu esnada Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti son bulmuş ve Sovyet yanlısı Gürcistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti kurulmuştu.
Batum tarihindeki acı sayfalardan biri de 1924 yılında Sovyet yönetimine karşı Gürcistan‘ın çeşitli bölgelerinde başlayan ayaklanma sırasında gelişen olaylardır. Batum’da Sovyet karşıtı çıkışlara katılan millî bağımsızlık hareketi üyelerine herhangi bir ön araştırma olmadan saldırıldı. 31 Ağustos 1924’de Sovyet karşıtları kurşuna dizildi. Öldürülenler arasında Batum İstihkâm Birliği Komutanı olan General Giorgi Purtselidze de vardı. Gürcistan‘ın Sovyetleşmesi sonrasında Acara bölgesine dini gerekçe ile özerklik statüsü verildi. Batumlular 1941-1945 yılları arasındaki İkinci Dünya Savaşı‘na çeşitli cephelerde aktif olarak katıldı. Batum’dan savaşa çağrılan 12.258 askerden 4.728 kişi evine dönemedi. 1960-1980 yılları arasındaki şehir hayatı, Sovyet yaşamının ve onun karakteristik değerlerinin tipik örneğini teşkil ediyordu.
Sovyetler Birliği’nin bir parçası olan Batum’a dev komünist apartman blokları da eklenmiş. Böylece Batum mimarisi hem Osmanlı’dan hem Avrupa’dan hem de Bolşevikler’den miras kalan yapılarla karışık bir hal almış. Sovyetler Birliği döneminde yapılmış eski apartmanlarda balkon olmaması ve apartmanların dış cephelerinin aynı şekilde korunması dikkatimi çekti.
Batum, Sovyet Rusya’ya bağlansa da komünizmin çöküşüyle Gürcistan’ın 1991’de bağımsızlığını ilan etmesinden sonra merkezi yönetimin bir parçası haline gelmiş.
Şehir, 1991’de Gürcistan Sovyet Bloğu’ndan ayrıldığından beri çok hızlı kabuk değiştiriyor. Onu sarmalayan dik ve yemyeşil dağlar, yükselen gökdelenlerle yavaş yavaş perdeleniyor. Özellikle 2004’ten beri komünizmin etkilerini silkeleyip, Batum’u bir zamanlar olduğu gibi gözde bir yazlık tatil merkezi yapmak için devletin büyük seferberliği var.
Karadeniz’in kıyısında olan Batum, Gürcistan’da bulunan Acara’nın başkentidir. Batum, Karadeniz’in bir devamı olan şehir. Kafkas Dağları’nın yamacındaki tatil kenti, Sarp sınır kapısından 22 km içerisinde yer almaktadır. Şehrin kenarlarına doğru yer yer tepelerde yeşillikler içerisinde dağınık ve seyrek evler görüyoruz.
Batum’un nüfusu yaklaşık 170.000, yüzölçümü ise 64,9 km2‘dir.
Günümüzde Türkiye vatandaşları pasaport ve vize aranmaksızın Batum Havaalanı’na inerek Hopa ilçesine gelebilmektedirler. Ayrıca Trabzon’dan her gün Batum’a karayoluyla otobüs seferleri düzenlemektedir.
Batum’a girdiğimizde değişik mimari yapısı dikkatimizi çekiyor. Tertemiz havası, ılık iklimi ve huzurlu bir atmosferi vardı. Şehirde gezerken birkaç kilise gördüm, içini gezdik, uzaktan bir tane de cami minaresi gördüm.
Batum’dan Türkiye’ye geçip alışveriş yapıp tekrar Batum’a dönenlerin sayısı oldukça fazla. Zira para birimleri bizim para birimimizden yaklaşık 6,5 kat değerli olmuş. Yani 1 Gürcistan Larisi 6,50 TL’dir.
*
Batum Tiyatro Meydanı
Yüzlerce yıllık etkileyici tarihi yapılarla süslü Batum Tiyatro Meydanı, Batum’un en güzel meydanlarından biri. İsmini de 1552 yılında yapılan görkemli Batum Drama Tiyatrosu’ndan alıyormuş. Tarihi tiyatro binasının hemen önünde heybetiyle Poseidon Heykeli bulunmaktadır.
*
Avrupa Meydanı
Batum’da şehrin ana meydanı, Avrupa Meydanı. Klasik büyük bir fıskiyeli havuzun olduğu Meydan’nın en önemli simgesi elinde altın koyun postu tutan Medea Heykeli.
*
Piazza
Piazza (İtalyanca’da meydan demek), Gürcistan’ın güzel meydanlarından biri. Birebir İtalyan meydanlarından modellenmiş. Mozaiklerle döşenmiş 5700 metrekare alana sahip. Etrafta birçok cafe, otel, restoran bulunmaktadır. Son yıllarda burası konser, performans gibi etkinliklerin de popüler yeri olmuş. Placido Domingo, Chris Botti, Sting, Macy Grey gibi dünyaca ünlü isimler bu meydanda konser vermiş.
*
St. Nicholas Kilisesi
Bu kiliseyi, Osmanlı Dönemi’nde burada yaşayan Rumlar padişaha hediye olarak sunmuşlar. Padişah da çanlarının asla çalınmaması kaydıyla kiliseye izin vermiş. Kilisenin yapımına 1865’de başlanmış ve çanları da 1878’de yerleştirilmiş. Rumlar söz verdikleri üzere çanları hiç çalmamışlar ta ki Osmanlı’nın Batum topraklarını kaybettiği güne kadar. Bugün ise şehrin ana kiliselerinden biri olarak faal bir şekilde ibadete açık.
*
Chacha Kulesi
Bu yapı İzmir Konak’taki Saat Kulesi’nin ikiz kardeşiymiş. Çok beğendikleri için buraya da aynısını yaptırmışlar.
*
Ali & Nino Heykeli
Meydanda bulunan popüler heykel, sonsuz aşkı sembolize ediyormuş. Ali isimli Azeri genç ve Nino adındaki Gürcü bir kızın arasındaki aşkı simgeliyormuş. Kadın ve erkek figürlerinden oluşan heykellerin her 10 dakikada bir açıları değişmekte ve iç içe geçmektedir.
Sahil bölgesinde, biri Müslüman diğeri Katolik Hristiyan olup kavuşamayan aşıkları anlatan 7 metrelik metalden dev heykel, akşam olduğunda kırmızı ve mavi ışıklandırılan bedenler birbiri etrafında dönüyor ama asla birleşemiyorlar. Heykele İlham olan kaynak da Kurban Said adlı kimliği kesin olmayan yazar tarafından 1937’de Viyana’da Almanca olarak yayınlanmış bir roman. Roman Müslüman bir Azeri genci olan Ali ile Hristiyan Gürcü kızı Nino arasında yaşanan imkânsız aşkı konu ediniyormuş.
